De Raad voor Cultuur
wil forse ingrepen in het beleid, zo konden we recent lezen. Het artikel van
directeur Jeroen Bartelse in de Boekman van december nodigt uit tot nadere
ideeënvorming. Graag doe ik een concrete suggestie: benut het meest succesvolle
aspect van de cultuursubsidiering van de afgelopen decennia, namelijk de co-financiering,
en kom tot regionaal werkende, discipline-overstijgende fondsen waarin rijk,
provincies en grotere steden participeren.
Als iets heeft bewezen van grote waarde te zijn in de
culturele sector, dan is het wel de gezamenlijke financiering van initiatieven
en instituties. Telkens weer blijkt dat samenwerking tussen overheden niet
alleen een afweermechanisme vormt tegen bezuinigingen, maar ook een vliegwiel
is voor extra inspanningen. Overheden zijn namelijk net mensen: ze willen niet
voor elkaar onder doen en spiegelen zich graag aan elkaar. Het gevolg hiervan
is dat organisaties die onderdeel uitmaken van een cultuurconvenant (bv tussen
rijk en G4-gemeente) vaak goed zitten, dat grote projecten zoals ‘Culturele
Hoofdstad van Europa’ altijd door meerdere overheden worden gedragen en dat
succesvolle initiatieven als het Jheronimus Bosch-jaar een veelheid aan
financiële bronnen kennen.
Regionale fondsen,
aangestuurd door de overheden
Bartelse noemt in zijn artikel twee belangrijke redenen voor
wijziging van het cultuurbestel: (1) overheden werken elk met een eigen agenda
waardoor geldstromen elkaar niet kunnen versterken en (2) het aanbod laat zich
steeds lastiger in subsidiehokjes stoppen. De belangrijkste verandering die wordt
voorgesteld is het omdraaien van de beleidscyclus. Kort getypeerd: stedelijke
regio’s moeten met plannen komen, het rijk kan die vervolgens matchen. Een aardig idee, maar niet voldoende als het
betekent dat er twee momenten (en twee gremia en dus twee sets van criteria) blijven
bestaan voor het beoordelen van de plannen. Veel beter is het om te komen tot
vier of vijf regionale fondsen die worden gevoed en aangestuurd door rijk,
provincies en grotere steden samen.
De centrale gedachte van dergelijke regionale fondsen is dat
de beantwoording van de vraag wat wel en niet wordt gesubsidieerd door de betrokken
overheden samen wordt gedaan. Of beter gezegd: door een advieslichaam dat door
die overheden in het leven is geroepen. Belangrijk is dat dan niet alleen het
criterium ‘artistieke kwaliteit’ (te beoordelen door experts) wordt gehanteerd,
maar dat - in de geest van het recente
boek van Claartje Bunnik (Naar waarde gewogen) – ook maatschappelijke kwaliteit (te beoordelen door stakeholders, partners en
publiek) als factor wordt meegewogen.
Met deze fondsen kan een basisinfrastructuur in stand worden
gehouden die per regio kan verschillen. En kunnen accenten worden gezet die per
stad anders zijn. En zelfs kan worden
overwogen om de bestaande landelijke, disciplinegerichte fondsen op te heffen
en te laten opgaan in breed georiënteerde regionale cultuurfondsen. Het
voordeel hiervan zou zijn dat de afstemming tussen meerjarige subsidies, een-
of tweejarige subsidies en projectsubsidies in één hand komt en daarmee de
onderlinge wisselwerking (en de doorstroming) wordt versterkt.
Stedelijke wedijver
leidt tot meer geld voor cultuur
Als het om cultuur gaat ben ik een groot voorstander van
competitie tussen steden en regio’s. Onderlinge wedijver leidt tot meer
inspanningen en interessantere producties. De competitie wordt groter als
steden het gevoel hebben dat ze met een bepaalde financiële inzet het verschil
kunnen maken. Nu hebben ze dat gevoel slechts zelden. Maar als er
matchingsconstructies kunnen worden gemaakt waarbij de eigen financiële inzet
als multiplier gaat werken, zal dat veranderen. Het is mijn overtuiging dat
meer wedijver tussen steden en stedelijke regio’s zal leiden tot meer geld voor
cultuur. Je ziet nu al dat steden in cultuur investeren om bewoners vast te
houden en bedrijven aan te trekken. In de toekomst zullen steden dergelijke
extra inspanningen ook doen als ze daarmee co-financiering door rijk en
provincie kunnen realiseren.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten