Een succesvol kulturhus-concept

Cultuurhuizen zijn in de afgelopen vijftien jaar in vele soorten en maten in Nederland ontstaan. Het zijn multifunctionele gebouwen met (meestal) een duidelijke inhoudelijke doelstelling. In Olst-Wijhe deed BMC dit jaar onderzoek naar de effecten van wat daar wordt genoemd het ‘kulturhusconcept’. Dit concept, dat in 2001 werd geformuleerd, draait om meer dan alleen stenen. Er wordt ingezet op: (a) het verbeteren van de gemeentelijke dienstverlening aan de burger; (b) het bevorderen van een breed en gevarieerd aanbod van voorzieningen; (c) het stimuleren van samenwerking tussen organisaties en (d) het bieden van ontmoetingsplaatsen.

Uit ons onderzoek kwam naar voren dat het concept in Olst-Wijhe succesvol was. Het voorzieningenniveau bleef de afgelopen vijftien jaar op peil en ook de andere doelen werden gerealiseerd. Het kulturhusconcept bleek een goed stuk gereedschap. Er waren zeven succesfactoren:

1. De voorhoederol die de gemeente speelde door niet alleen te initiëren, maar ook daadwerkelijk zelf te participeren (met name in het cultuurhuis in Olst);
2. De stevige driepoot die werd gevormd door gemeente, woningstichting en exploitatiestichting, tot uiting komend in een hechte samenwerking;
3. De professionaliteit van de exploitatiestichting, mede tot uitdrukking komend in haar ‘outreachende’ werkwijze;
4. De samenwerking tussen de partners, in het bijzonder de professionele dienstverleners;
5. De kwalitatief goede accommodaties (zie onder);
6. De sterke lokale verankering van alle betrokkenen;
7. Het consistente ambtelijke en politieke draagvlak door de jaren heen.

De werkwijze in Olst-Wijhe leert dat als structuur en (bedrijfs)cultuur elkaar versterken én er wordt ingezet op duurzaam succes (in plaats van op korte termijnresultaten), beleidsinspanningen hun vruchten kunnen afwerpen. In de gemeente is een soort dorpsonderneming ontstaan die de komende jaren in tenminste twee opzichten meerwaarde kan hebben:

• In het sociaal domein als uitvoeringsorganisatie die de verbinding kan leggen tussen enerzijds cultuur en sport en anderzijds zorg en participatie;
• Met betrekking tot wat wel wordt genoemd maatschappelijk vastgoed. Meestal is dit in eigendom van de gemeente of van een woningcorporatie, soms is het in bezit van de gebruikers zelf. Het beheer over dit vastgoed vormt geregeld een probleem. Gemeenten willen het beheer soms niet (meer) uitvoeren (vanwege de uitkomst van bijvoorbeeld een kerntakendiscussie) en corporaties mogen het niet meer doen (door veranderde wet- & regelgeving). Voor gebruikers is het soms een te grote (organisatorische) last. Toch blijft er natuurlijk altijd behoefte bestaan aan adequaat beheer. Denk aan sport-accommodaties, maar denk ook aan buurthuizen, oefenruimten, welzijnscentra ed. Het is een zegen als er lokaal een partij is die in dit gat kan springen en het beheer op zich kan nemen.

De exploitatiestichting in Olst-Wijhe is, gesteund door gemeente en woningstichting, erin geslaagd deze sleutelrol met succes te vervullen. De stichting (thans ut Huus geheten) beheert inmiddels niet alleen een cultuurhuis, maar ook een bezoekerscentrum en diverse sportaccommodaties.